Bài 1: Âm nhạc khác gì âm thanh đơn thuần?

Mỗi ngày, chúng ta được bao quanh bởi vô số âm thanh: tiếng xe ngoài phố, tiếng gió lùa qua ô cửa, hay tiếng gõ nhịp vô tình của ai đó trên bàn,...

Từ những rung động nhỏ nhất của không khí, con người đã biết cách biến các loại âm thanh ngẫu nhiên thành những giai điệu mang cảm xúc, câu chuyện và ý nghĩa. Thế nhưng, điều gì thực sự khiến âm nhạc khác với âm thanh bình thường? Liệu mọi âm thanh đều có thể trở thành âm nhạc nếu được sắp xếp khéo léo?

Hãy cùng Indiehocnhac tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây nghen.

Âm nhạc khác gì âm thanh đơn thuần?

Âm thanh là gì?

Âm thanh là những rung động lan truyền qua không khí, nước hoặc vật chất mà tai người có thể cảm nhận được. 

Nói một cách đơn giản, âm thanh là kết quả của dao động – khi một vật thể rung lên, nó làm rung các phân tử không khí xung quanh, và những dao động ấy di chuyển đến tai tụi mình dưới dạng sóng âm.

Có thể bạn sẽ thấy nội dung trên khá quen quen giống mấy bài học vật lý nào mà tụi mình đã từng học ở lớp 12. Chính nó đấy!!

Theo lý thuyết thì tai người bình thường có thể nghe được âm thanh trong dải tần số từ 20 Hz đến 20.000 Hz (20 kHz).

Bạn có thể hiểu cụ thể hơn tần số của từng âm thông qua hình ảnh minh hoạ sau:

Tần số cho từng âm

Âm nhạc là gì?

Khác với tiếng ồn ngẫu nhiên, âm nhạc có tổ chức – mỗi âm thanh được lựa chọn và sắp đặt theo quy luật về nhịp điệu, giai điệu, và hòa âm.

Một tác phẩm âm nhạc được hình thành từ bốn yếu tố cơ bản:

1. Cao độ (pitch) – cho biết âm thanh cao hay thấp. Cao độ tạo nên giai điệu (melody) của bài hát.

   
   

2. Cường độ (intensity) – thể hiện độ mạnh hay yếu, to hay nhỏ của âm thanh. Nhờ thay đổi cường độ, âm nhạc có thể tạo ra cảm xúc mạnh mẽ hoặc dịu nhẹ.

   
   

3. Trường độ (duration) – là độ dài ngắn của âm thanh. Trường độ tạo nên nhịp điệu (rhythm), giúp âm nhạc có tiết tấu, có nhịp bước và chuyển động.

   
   

4. Âm sắc (timbre) – là màu sắc riêng của âm thanh, giúp ta phân biệt giữa các nhạc cụ hay giọng hát, dù cùng một nốt nhạc. Ví dụ, nốt “La” của violin và guitar có cao độ giống nhau nhưng âm sắc khác nhau.

Các hướng âm thanh trong âm nhạc

Âm thanh không chỉ có cao – thấp, mạnh – nhẹ mà còn có hướng lan truyền, hay còn gọi là hướng âm thanh. 

Việc hiểu rõ các hướng này rất quan trọng vì nó giúp người nghe cảm nhận được không gian của bản nhạc — âm thanh đến từ đâu, xa hay gần, trái hay phải.

1. Âm thanh đơn hướng (Mono Sound)

Âm thanh mono chỉ phát ra từ một nguồn duy nhất, không có cảm giác hướng trái – phải. Mọi âm thanh được trộn lại thành một kênh.

• Ưu điểm: rõ ràng, dễ kiểm soát, phù hợp cho giọng hát hoặc podcast.

• Nhược điểm: thiếu không gian, không tạo được cảm giác “bao quanh” khi nghe.

Ví dụ: Ghi âm giọng hát bằng micro đơn, phát qua loa trung tâm.

2. Âm thanh hai hướng (Stereo Sound)

Âm thanh stereo sử dụng hai kênh – trái (Left) và phải (Right). Khi phối âm, các nhạc cụ được đặt ở các vị trí khác nhau trong không gian này, giúp người nghe cảm thấy âm thanh rộng, có chiều sâu.

• Ví dụ: Giọng hát ở giữa, guitar ở bên trái, trống ride ở bên phải.

• Stereo là tiêu chuẩn phổ biến trong âm nhạc, phim ảnh, và tai nghe hiện nay.

  
  

3. Âm thanh đa hướng (Surround Sound)

Âm thanh surround có từ 5 đến 7 kênh (5.1, 7.1, v.v.), bao quanh người nghe ở nhiều hướng khác nhau – trước, sau, trái, phải, và trung tâm.

• Được dùng trong phim ảnh, rạp hát, hoặc nhạc sống, tạo cảm giác người nghe đang ở giữa không gian âm nhạc.

• Các dàn âm thanh như Dolby Atmos hoặc DTS:X còn cho phép âm thanh di chuyển tự do quanh người nghe, từ trên xuống dưới, trái sang phải.

Surround sound - Âm thanh đa hướng

4. Âm thanh ba chiều (3D Sound hoặc Spatial Audio)

Đây là công nghệ âm thanh hiện đại giúp người nghe cảm nhận được vị trí chính xác của âm thanh trong không gian 360 độ.

• Người nghe có thể cảm nhận âm thanh bay qua đầu, di chuyển ra xa hoặc tiến lại gần.

• Công nghệ này được ứng dụng trong VR, game.

5. Hướng âm thanh trong phối nhạc (Panning)

Trong quá trình mixing, kỹ sư âm thanh điều chỉnh hướng của từng nhạc cụ bằng panning — tức là xoay vị trí âm thanh sang trái, phải, hoặc giữ giữa.

• Ví dụ: Đưa tiếng trống snare hơi lệch trái, guitar hơi phải để bản nhạc nghe “mở rộng”.

• Việc sắp xếp hợp lý giúp bản phối rõ ràng, cân bằng và có chiều sâu.

FAQs – Những câu hỏi thường gặp

Tại sao khi hát, giọng nghe qua micro khác giọng thật?

Vì micro thu một phần âm thanh trực tiếp và cộng hưởng khác so với tai người nghe tự nhiên. 

Ngoài ra, khi qua loa, tín hiệu còn được xử lý bằng EQ, compressor, và reverb, khiến giọng nghe “sạch” hoặc “sáng” hơn.

Nốt nhạc và tần số có liên hệ thế nào?

Mỗi nốt nhạc tương ứng với một tần số cụ thể. Ví dụ, nốt La (A4) có tần số 440 Hz. Khi tần số gấp đôi (880 Hz), ta nghe được nốt La cao hơn một quãng tám.

Vì sao có âm thanh nghe ấm, có âm nghe chói?

Điều này phụ thuộc vào tần số và âm sắc.Âm trầm (tần số thấp) thường tạo cảm giác ấm và dễ chịu, còn âm cao (tần số lớn) nếu quá mạnh có thể khiến tai nghe “chói”.

Có thể nhìn thấy âm thanh không?

Có thể – thông qua sóng âm hoặc phổ tần (spectrum) hiển thị trên phần mềm âm thanh. Sóng dao động cho thấy biên độ và tần số của âm, giúp người làm nhạc chỉnh âm chính xác hơn.

Spectrum trong âm nhạc nà

Kết luận

Vậy là hôm nay, bạn và Indiehocnhac đã tìm hiểu “cũng cũng” về âm nhạc và âm thanh đơn thuần khác nhau cơ bản như nào rồi hen. Trong lúc tìm hiểu về chủ đề này thì Indiehocnhac đã được tìm hiểu thêm về các hướng âm thanh khi làm nhạc. Cũng thú vị quá hen.

Còn cả nhà thấy sao về chủ đề này ^^